Na decennia van relatieve vrede bevindt de wereld zich thans op de rand van een wereldwijde oorlog die zo maar kan uitmonden in een kernoorlog. De oorlog in Oekraïne evolueerde al vanaf het begin, in 2014, tot een proxy-oorlog tussen Rusland en de Verenigde Staten, waarbij de VS en andere NAVO-lidstaten, militair betrokken raken op een manier die zelfs in de hoogtijdagen van de Koude Oorlog als ondenkbaar werd beschouwd. Ondertussen leggen Amerikaanse beleidsmakers in Azië al de basis voor een vergelijkbare confrontatie met China, een andere kernmacht.

Alleen maar Russische agressie?

De complexiteit van de Oekraïne-oorlog en de wereldwijde uitwerking ervan worden door onze politieke leiders en invloedrijke media niet adequaat weergegeven. Vaak wordt de Oekraïne-oorlog gebracht als een simpele kwestie van de verdediging van Oekraïne tegen Russische agressie. Daarbij wordt de schijn gewekt dat de Oekraïne-oorlog een gevolg is van het binnenvallen van Oekraïne door het Russische leger. Dit standaardbeeld wordt verder vergroot door Poetin te demoniseren als een crimineel toegewijd aan een megalomaan project om de voormalige Sovjetgrenzen van het Rusland van na 1994 indien nodig met geweld te herstellen. Maar wat er in de meeste van die presentaties buiten beschouwing blijft, is dat de oorlog (in het oosten van Oekraïne) in werkelijkheid al sinds 2014 gaande is, waarbij (nog steeds) veel slachtoffers vallen onder de burgerbevolking in de Russischtalige gebieden, zoals in Donetsk en Lugansk; en dat de verdediging van Oekraïne onderdeel uitmaakt van de beleidsagenda van de Amerikaanse regering om Rusland een vernederende nederlaag toe te brengen.

Vanaf 2014 begonnen de Verenigde Staten en de NAVO Oekraïne te bewapenen met geavanceerde wapens, militaire training, gezamenlijke militaire oefeningen, stappen te zetten om Oekraïne te integreren in het militaire commando van de NAVO. Dit gebeurde welbewust. Ze wisten dat elke Russische leider dit als een provocatie zou beschouwen. Frankrijk en Duitsland spraken er in 2008 hun veto over uit, maar onder Amerikaanse druk bleef het op de agenda staan. En de NAVO, dat wil zeggen de Verenigde Staten, poogde de integratie van Oekraïne in het militaire commando van de NAVO te versnellen. De uitvoering van de Minsk II-akkoorden om het conflict in het oosten van Oekraïne op te lossen had geen prioriteit.

Stroman Zelenski

De huidige Oekraïense president Volodimir Zelenski voerde in 2019 een verkiezingscampagne om een einde te maken aan de corruptie, en bovenal om vrede te sluiten met de Russischtalige regio’s. Hij wilde dus de Minsk II-akkoorden ondertekenen. Zelenski slaagde erin sterke tegenstanders, waaronder de voormalige president Porosjenko, in een paar weken te verslaan. De voormalige komiek had zijn productieteam gemobiliseerd en kreeg genereuze steun van Oekraïense oligarchen. Hij werd gekozen met een score van 73,2%. Maar al snel na zijn verkiezing verbrak hij al zijn beloftes, en duikelde zijn populariteit uiteindelijk tot 23% in januari 2022, ver onder zijn twee belangrijkste opponenten. Met zijn plan om vrede met Oost-Oekraïne en Rusland te sluiten, om het probleem op te lossen, boekte hij aanvankelijk vooruitgang. Hij probeerde naar de Donbas, de Russisch georiënteerde oostelijke regio, te gaan om het Minsk II-akkoorden uit te voeren. Het zou een soort federalisering van Oekraïne hebben betekend met een zekere mate van autonomie voor de Donbas. Hij werd echter geblokkeerd door rechtse milities die hem dreigden te vermoorden als hij doorging met zijn inspanningen.

Zelenski had voortuitgang kunnen boeken met zijn initiatief voor vrede als hij enige steun van de Verenigde Staten had gehad. De VS weigerden dat. Het paste niet in het plan van de VS om Oekraïne stap voor stap te integreren in het militaire commando van de NAVO. Dat kwam nog verder in een stroomversnelling toen president Biden werd gekozen. In september 2021 kondigde hij een programma aan, een gezamenlijke verklaring om het proces van militaire training, militaire oefeningen, meer wapens te versnellen als onderdeel van wat zijn regering een “verbeterd programma” van voorbereiding op het NAVO-lidmaatschap noemde. In november 2021 versnelde het nog verder. Staatssecretaris Antony Blinken ondertekende een handvest dat deze regeling formaliseerde en uitbreidde. De VS weigerde de Russische veiligheidsproblemen te bespreken. Dit alles hoort bij de achtergrond die leidde tot “bijzondere militaire operatie” van Poetin. Op 24 februari 2022 viel Rusland Oekraïne binnen.

Deze invasie had voorkomen kunnen worden als het Westen had aangedrongen op de uitvoering van het Minsk II-akkoorden, in plaats van Zelenski te laten capituleren voor de rechtse krachten in zijn land. Als de VS en de NAVO hadden gereageerd op Poetins verzoek om juridisch bindende veiligheidsgaranties, dat hij op 17 december 2021 naar voren bracht, zouden we niet in de situatie zitten waarin we ons nu bevinden.

De Oekraïne-oorlog sinds de Russische invasie

In Newsweek liet de journalist William Arkin onlangs Amerikaanse inlichtingenexperts aan het woord. Anders dan wat in onze invloedrijke media wordt beweerd, melden zij dat het Russische leger behoedzaam opereert met weinig burgerdoden en schade aan de civiele infrastructuur. De algemeen aanvaarde opvatting dat Vladimir Poetin van plan is Oekraïne te slopen en maximale civiele schade toe te brengen in een wrede oorlog blijkt niet te kloppen met de werkelijkheid aan de grond. Deze experts zeggen dat het begrijpen van de gedachte achter de beperkte aanvallen van Rusland zou kunnen helpen bij het uitstippelen van een pad naar vrede. Het lijkt erop dat het doel van Poetin is om voldoende grondgebied in te nemen om iets te hebben om mee te onderhandelen, terwijl hij de regering van Oekraïne in een positie brengt waarin ze moeten onderhandelen.

“We moeten het feitelijke gedrag van Rusland begrijpen”, zegt een gepensioneerde luchtmachtofficier, die betrokken is geweest bij het goedkeuren van doelen voor Amerikaanse gevechten in Irak en Afghanistan. De officier kreeg anonimiteit om openhartig te kunnen spreken. “Als we onszelf er alleen maar van overtuigen dat Rusland zonder onderscheid bombardeert, of [dat] het er niet in slaagt om meer schade toe te brengen omdat zijn personeel niet opgewassen is tegen de taak of omdat het technisch onbekwaam is, dan zien we het echte conflict niet.” Volgens de analist heeft de oorlog weliswaar geleid tot ongekende vernietiging in het zuiden en oosten (waar de oorlog al langer aan de gang is), maar heeft het Russische leger in feite terughoudendheid getoond in zijn langeafstandsaanvallen. De overgrote meerderheid van de luchtaanvallen vindt plaats boven het slagveld, met Russische vliegtuigen die “close air support” bieden aan grondtroepen. De rest – minder dan 20 procent, volgens deze Amerikaanse experts – is gericht op militaire vliegvelden, kazernes en ondersteunende depots. Een deel van die aanvallen heeft civiele structuren beschadigd en vernietigd en onschuldige burgers gedood en verwond, maar het niveau van dood en vernietiging is laag.

William Arkin, de auteur van het Newsweek artikel, was in de jaren tachtig coauteur van het vierdelige Nuclear Weapons Databook, een serie naslagwerken over kernwapens. Het tweede deel onthulde locaties van alle Amerikaanse en buitenlandse nucleaire bases wereldwijd en werd veroordeeld door de regering-Reagan. De regering vroeg om de gevangenneming van Arkin voor het onthullen van de Amerikaanse locaties van kernwapens over de hele wereld. Zijn daaropvolgende onthulling over het onderzoek naar “mini-nukes” door het Pentagon in 1992 leidde tot een verbod van het Congres in 1994 en uiteindelijk een belofte van de Amerikaanse regering om geen nieuwe kernwapens te ontwikkelen.

VS en EU: geen diplomatie

De westerse strategie in Oekraïne is niet bevorderlijk voor vrede omdat deze niet ingaat op belangrijke aspecten van het huidige conflict. Het gaat niet in op de rechten van Russischtaligen in Oekraïne, en het gaat niet in op het falen om een pan-Europees veiligheidssysteem op te zetten dat Rusland omvat. Beide kwesties zijn van primair belang voor Rusland. Voor Rusland illustreren ze een mentaliteit van het bevorderen van westerse belangen en waarden ten koste van die van Rusland.

Er is maar één manier om een einde aan te maken aan de oorlog in Oekraïne. Dat is diplomatie. Dat was ook duidelijk de wens van de overgrote meerderheid van de Oekraïense kiezers. Het is buitengewoon zorgwekkend dat de Verenigde Staten en de Europese Unie die wens van de Oekraïense kiezer niet honoreren, en vrijwel unaniem niet voor diplomatie kiezen. Zo wordt het ook expliciet gebracht. We moeten doorgaan om Rusland pijn te doen.

Dat betekent aansturen op een langdurige oorlog, net als in Afghanistan en Syrië, met veel burgerslachtoffers. De Oekraïne-oorlog vertoont al dezelfde kenmerken als de oorlog in Syrië. Zo blijken veel bombardementen die in de media worden toegedicht aan het Russische leger, het werk te zijn van extreemrechtse Oekraïense milities, die Oekraïense burgers terroriseren, waarvan de gebeurtenissen in Marioepol een exemplarisch voorbeeld zijn. Het is vergelijkbaar met hoe de VS islamitische terroristische groeperingen gebruikte in Syrië tegen president Assad.

Het betekent ook dat de kans op escalatie tot een kernoorlog groter is dan ooit, en dat miljoenen mensen in Azië en Afrika als gevolg van de sancties tegen Rusland en de voortdurende oorlog zullen verhongeren. Ook Europese burgers zullen de maatregelen van de EU aan den lijve ondervinden. Er dient zich al een energiecrisis en een economische crisis aan.

Deze situatie is ongekend. Zelfs tijdens de Koude Oorlog was juist alles er op gericht om een confrontatie te vermijden. In 1956, toen de wereld nog maar ruim een decennium verwijderd was van de verwoesting van de Tweede Wereldoorlog en de atoombombardementen op Japan, kreeg de Republikeinse president Dwight D. Eisenhower te maken met niet één, maar drie internationale crises – en dat in het midden van een herverkiezingscampagne. In een wereld waar wereldwijde oorlog en nucleaire vernietiging geen abstracte begrippen waren, maar zeer reële en recente rampen, reageerden westerse beleidsmakers met grote voorzichtigheid op de Sovjetinvasie van Hongarije. Een houding die vandaag ondenkbaar lijkt. Het was notabene in de staart van het McCarthytijdperk, een tijd waarin het tonen van terughoudendheid jegens de Sovjets er praktisch toe kon leiden dat iemand van verraad werd beschuldigd. Toch werden de acties en beslissingen van de toenmalige beleidsmakers over de Sovjetinvasie van Hongarije gesmeed in de hitte van een debat dat veel robuuster en opener was dan in ons huidige politieke klimaat. Deze episode is een krachtige illustratie van hoe radicaal ons discours decennia na het einde van de Koude Oorlog is verschoven.

De Derde Wereldoorlog vermijden

Anders dan toen, blijven nu zorgen over een direct conflict tussen de twee nucleaire grootmachten bijna volledig onvermeld, of worden zelfs expliciet weggewuifd. In 1956 stonden zorgen over militaire en mogelijk nucleaire escalatie centraal. De Koude Oorlog was toen in volle gang en Europa werd verdeeld door een IJzeren Gordijn. De NAVO en haar bondgenoten stonden in het Westen klaar om zich te verdedigen tegen elke toekomstige Sovjetinval in hun invloedsfeer, terwijl de Sovjet-Unie en haar bondgenoten in het Warschaupact hetzelfde deden in het oosten. Onder Eisenhower, een voormalige generaal die de geallieerde invasie van het door de nazi’s bezette Europa had geleid, was het Amerikaanse beleid erop gericht om “de pot” in Oost-Europa “kokend te houden” – door heimelijk onrust en zelfs ondergronds verzet aan te moedigen – maar niet om het te laten “overkoken” in een regelrechte oorlog.

Het staat ver af van de retoriek van de huidige politieke columnisten, die oproepen tot de totale nederlaag van en “vernedering” van Rusland in Oekraïne, terwijl ze waarschuwen dat “een gezichtsreddend compromis alleen toekomstige agressie mogelijk zal maken.” De invloed van de Amerikaanse neoconservatieve ideologie, die nu vooral zetelt bij de Democraten, is sterker dan ooit in de Westerse politieke besluitvorming, en lijkt door mind control ook een groot deel van links te hebben besmet.

Modernisering Amerikaanse kernwapens in Europa

Ondertussen schrijdt de modernisering van Amerikaanse kernwapens in Europa voort. Recent kondigde Sandia National Laboratories aan dat de productie van de B61-12 kernbom begint. Dit nieuwe type kernwapen vervangt de oudere typen B61 die door de VS werd ingezet op Europese bases in Italië, Duitsland, België, Nederland, het Verenigd Koninkrijk, en waarschijnlijk andere landen – op afstanden die ver genoeg zijn om Rusland te treffen. De B61-12 heeft een kernkop met vier opties, selecteerbaar, afhankelijk van het te vernietigen doel. Het wordt niet verticaal neergelaten, maar op een afstand van het doel waarbij het wordt geleid door een satellietsysteem. Het kan ondergronds doordringen en diep exploderen om bunkers van het commandocentrum te vernietigen in een nucleaire eerste aanval. De B61-12’s worden geclassificeerd als “niet-strategische kernwapens”. Ze hebben dus offensieve capaciteiten die vergelijkbaar zijn met die van strategische wapens. Een ander kernwapensysteem, dat de Verenigde Staten voorbereiden om in Europa tegen Rusland te installeren, zijn op de grond gebaseerde middellangeafstandsraketten. Ze kunnen ook worden gelanceerd vanaf “antiraketschild”-installaties, ingezet door de VS op bases in Deveselu (Roemenië) en Redzikowo (Polen), en aan boord van vijf oorlogsschepen die varen in de Middellandse Zee, de Zwarte Zee en de Oostzee in de buurt van Rusland. Dat dergelijke installaties offensieve mogelijkheden hebben, bevestigde Lockheed Martin zelf. Het schetst de kenmerken van het Mk 41 verticale lanceersysteem, gebruikt in zowel land- als marine-installaties, en specificeert dat het in staat is om “raketten te lanceren voor alle missies, zowel verdediging als langeafstandsaanvallen, inclusief Tomahawk-kruisraketten.” Deze kunnen worden bewapend met kernkoppen. Europa wordt dus door de VS veranderd in de frontlinie van een nucleaire confrontatie met Rusland, nog gevaarlijker dan die van de Koude Oorlog. Veel mensen beseffen blijkbaar niet de gevaren van dit Amerikaanse kernwapenbeleid (in Europa), dat  – in tegenstelling tot China en Rusland – geen “no first use policy” kent. Zo kan Europa in een oogwenk worden weggevaagd.

Het Chinabeleid van Biden

President Joe Biden zet het Chinabeleid van Donald Trump voort, maar nu met sterke steun van zowel de Republikeinen als de Democraten. Het beleid heeft alle elementen in zich van indamming van China, waaronder beperkingen op technologie, handel, investeringen, de vorming van de informele Quad (VS-Japan-Australië-India) alliantie, verkoop van nucleair aangedreven onderzeeërs aan Australië, voortzetting van hoge tarieven op Chinese export en verhoogde officiële contacten met Taiwan in een periode van groeiende militaire spanning tussen China en Taiwan.

Op zijn eerste Aziatische reis in mei stuurde Biden schokgolven naar deze regio door zich in te zetten voor “nucleaire afschrikking” voor Zuid-Korea, bredere militaire oefeningen en wapenupgrades in een regio die wordt beschouwd als de motor van de wereldwijde economische groei. Na een gezamenlijke verklaring uitgegeven door Biden en de Zuid-Koreaanse president Yoon Suk-yeol, bevestigde Biden opnieuw dat de VS hun afschrikkingscapaciteit hebben uitgebreid naar de Zuid-Korea “met behulp van het volledige scala van Amerikaanse defensiecapaciteiten, inclusief nucleaire, conventionele en raketverdedigingscapaciteiten”. Volgens ingewijden was het de eerste keer dat in een gezamenlijke verklaring de term “nucleaire afschrikking” valt. De opname van de term stuurt  een duidelijke boodschap naar Noord-Korea. Zo laat een nieuwe Noord-Koreaanse kerntest niet lang op zich wachten.

Het Rusland- en Chinabeleid van de VS vormen een groot gevaar voor vrede, veiligheid en stabiliteit in de wereld. Als de regering-Biden de Oekraïne-oorlog verder laat escaleren dan zijn de gevolgen daarvan voor Europa niet te overzien. Het is hoog tijd dat een nieuwe generatie politici in Europa op gaat staan om het tij te doen keren, en te werken aan een vreedzamere wereld. Velen spreken zich uit tegen kernwapens, maar als dat niet gepaard gaat met een afwijzing van het Oekraïne-beleid van de VS, de EU en de NAVO, is dat een loos gebaar.